Park Heweliusza - z miejsca grozy w przestrzeń relaksu
Park Jana Heweliusza i sąsiadujący z nim bezpośrednio Park Wojciecha Wróża znajduje się na Pogodnie - na terenie Osiedla Grunwald Południe, w obrębie ulic Palacza, Konfederackiej, Księżycowej i Heweliusza. Z uwagi na sąsiedztwo Obserwatorium Astronomicznego przy ul. Słonecznej w parku znajdują się elementy nawiązujące do kosmosu i zagadnień astronomicznych.
Była tu Gospoda Targowa
W czasie II wojny światowej na terenie dzisiejszego parku funkcjonowała tzw. Gospoda Targowa (niem. Ausstellungsdorf - "wioska wystawowa") - osiedle ponad 40 baraków wzniesionych przez niemieckich nazistów. Powstała w 1942 roku jako baza tanich noclegów dla odwiedzających Poznań, robotników sezonowych oraz żon podoficerów z garnizonu. Każdy barak nosił nazwę niemieckiego miasta i był dekorowany stosownymi symbolami - herbami, rycinami, zdjęciami.
Na terenie Gospody w 1943 roku uruchomiono pocztę, która obsługiwała także sąsiednią tzw. Abisynię, gdzie w willach zarekwirowanych Polakom mieszkali niemieccy dygnitarze, głównie z grona Niemców bałtyckich. W jednym z baraków przechowywano elementy okładzin z Zamku Cesarskiego - część z nich trafiła później m.in. na Pomnik Zwycięstwa oraz do pałacu biskupiego w Ciążeniu.
Po wojnie - obóz NKWD
Po zakończeniu II wojny światowej tereny Gospody Targowej przejęło NKWD i (po ogrodzeniu) założyło tu obóz, początkowo przeznaczony dla Niemców i volksdeutschów z terenu miasta oraz zwożonych z rejonu ziemi lubuskiej. Przetrzymywano tu m.in. kapitana Friedricha von Kalma, adiutanta komendanta poznańskiej twierdzy, Ernsta Gonella. Zdarzyło się kilka udanych ucieczek z tego obozu.
Oprócz Niemców Rosjanie trzymali w obozie Polaków, żołnierzy Armii Krajowej i Narodowej Organizacji Wojskowej, jak również bliżej nieznanych Rosjan. Wyżywienie stanowiła kromka chleba dziennie i pół litra zupy. Polacy zapełniali obóz zwłaszcza po stopniowych wywózkach Niemców w głąb Rosji. Władze obozu starały się mieszać więźniów umieszczając żołnierzy AK z esesmanami i konfidentami gestapo.
Likwidacja obozu rozpoczęła się w lipcu 1945 roku. Część więźniów została zwolniona, część przewieziono do więzienia w Rawiczu. Opuszczone baraki przejęli pracownicy Zakładów Cegielskiego. Działała tu Szkoła Podstawowa nr 44 oraz sierociniec dla dzieci niemieckich, których rodzice zginęli podczas walk o Poznań.
Z inicjatywy ks. Aleksandra Woźnego restaurację "Złoty Kłos" przekształcono w kościół św. Jana Kantego.
Noclegi dla gości w barakach
Większa część budynków przejęta została przez Międzynarodowe Targi Poznańskie, które do końca lat 50. XX wieku prowadziły tam hotel dla gości targowych pod nazwą Gospody Targowej (263 pokoje, 317 miejsc). Do końca 1946 roku wyremontowano dziesięć baraków mieszkalnych, jeden restauracyjny i jeden dydaktyczny (z trzema salami wykładowymi). W 1946 roku hotel obsłużył ponad 20 tys. noclegów. W 1947 roku działały już 32 baraki, oferujące 1480 łóżek (w tym 300 wypożyczonych ze Szpitala Miejskiego). Hotel przyjmował gości krajowych i zagranicznych - m.in. z USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Czech i Szwecji.
W czterech barakach urządzono zbiorowe sypialnie, wykorzystywane również jako sale wykładowe. Jeden barak pełnił funkcję garażu dla 15 samochodów.
Schyłek osiedla baraków i nowa zabudowa
W kolejnych latach baraki służyły jako akademiki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. To studenci byli pomysłodawcami nazwania ulicy Księżycowej. Proces likwidacji osiedla rozpoczął się w 2007 roku. Tereny zbadano georadarem - nie znaleziono szczątków ludzkich. Opuszczone budynki stopniowo rozebrano, część została zniszczona przez pożary. Na ich miejscu powstały nowe bloki mieszkalne. W 2006 roku dla tego terenu uchwalono Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego.
Park Heweliusza - nowoczesna przestrzeń publiczna
W 2015 roku Zarząd Zieleni Miejskiej zlecił zagospodarowanie terenu. Na powierzchni 34 894 m² powstał Park Jana Heweliusza - nowoczesna przestrzeń rekreacyjna i edukacyjna z silnymi odniesieniami do tematyki astronomii i kosmosu.
Centralnym punktem parku jest plac z odwzorowaniem układu słonecznego oraz pergolą. Aleje rozchodzą się promieniście, częściowo imitując orbity planet. Wśród atrakcji znajduje się tzw. "Mgławica" - żwirowa przestrzeń z głazami, trawami i bylinami. Dodatkowo, wykonano model układu słonecznego z kolorowego kamienia naturalnego oraz analemmatyczny zegar słoneczny, którego "wskazówką" jest osoba stojąca we właściwym miejscu.
Atrakcje i infrastruktura parku
W parku znajdują się:
- dwa nowoczesne place zabaw (z karuzelą i linarium),
- siłownia plenerowa (m.in. orbitrek, wioślarz, steper, rowerek),
- boisko sportowe,
- strefa street workout dla fanów kalisteniki,
- wybieg dla psów z torem przeszkód.
W 2021 roku ustawiono osiem rzeźb z drewna pozostałego po przycinkach drzew, nawiązujących do astronomii. Przedstawiają m.in. Heweliusza, Kopernika i Małego Księcia. Autorem rzeźb jest Krzysztof Wiza
W Parku znajduje się również ogród społeczny z ziołami takimi jak: przegorzan, szałwia muszkatołowa, lawenda, tymianek, ogórecznik lekarski, kocimiętka oraz mikołajek płaskolistny.
Dodajmy, że w Parku Heweliusza do 8 września można oglądać wystawę "Obóz NKWD w Poznaniu", prezentującą obszerne smutne dzieje tego miejsca. Przygotowało ją Stowarzyszenie Mieszkańców Abisynia im. M. Rajewskiego wspólnie z Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu.
JL
► ZOBACZ TAKŻE: Z Winograd na orbitę - historia Parku Jurija Gagarina
► CZYTAJ RÓWNIEŻ: Park Sołacki - zielone serce dzielnicy z ponad 110-letnią historią
Zobacz również
Rozpoczęły się prace związane z rewitalizacją Parku Czarneckiego
Pszczele święto - dlaczego owady te są tak ważne?
Park Sołacki od kuchni
